[១] (ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុគ្គលពួកខ្លះជាបណ្ឌិត រមែង​ប្រកាន់ហេតុ​ដែល​មិនខុស បុគ្គលពួកខ្លះ​ ត្រិះរិះយកឯង រមែងប្រកាន់​ហេតុទី ២ ​(ហេតុខុស) មេធាវី​បុគ្គល បានដឹង​នូវហេតុ​ដែលខុស ​និងហេតុ​ដែលមិន​ខុសនេះ​ហើយ គប្បី​កាន់យក​នូវហេតុ​ដែលមិន​ខុសនោះ។

[២] (ព្រះសម្ពុទ្ធត្រាស់ថា) ពួកជនមិនខ្ជិលច្រអូស កាលជីក (ផែនដី) ត្រង់ផ្លូវខ្សាច់ ឬក្នុង​ទីទួល បាននូវទឹកត្រង់​ផ្លូវនោះ (យ៉ាងណា) អ្នកប្រាជ្ញ បរិបូណ៌​ដោយព្យាយាម និង​កំឡាំង​កាយ មិនខ្ជិល​ច្រអូស ក៏បាននូវ​សេចក្តី​ស្ងប់រម្ងាប់​នៃហឫទ័យ​យ៉ាងនោះដែរ។

[៣] (ព្រះសម្ពុទ្ធត្រាស់ថា) បើអ្នកធ្វើ​នូវ​សោតាបត្តិមគ្គ ជាគ្រឿង​កំណត់​នូវ​ព្រះសទ្ធម្ម​នោះ ឲ្យឃ្លាត​ចាកសាសនា​នេះហើយ អ្នករមែង​ក្តៅក្រហាយ​រឿយ ៗ អស់​កាលយូរ ដូចជា​ពាណិជ​ឈ្មោះសេរិវៈ​នេះ។

[៤] (ព្រះសាស្ដា ត្រាស់ថា)​ អ្នកបា្រជ្ញ ឈ្លាសវៃ រមែងតាំងខ្លួនបាន​ដោយទ្រព្យ​ជាដើមទុន សូម្បីមាន​ប្រមាណ​តិច ដូច​បុគ្គលបង្កាត់​ភ្លើងដ៏តូច។

[៥] (អាមាត្យពោធិសត្វ សួរថា)​ អង្ករមួយនាឡិ ថ្លៃ (ស្មើនឹង) ក្រុងពារាណសី ទាំង​ខាងក្នុង ទាំងខាង​ក្រៅ ឬសេះ ៥០០ នេះ ថ្លៃត្រឹម​តែអង្ករ ១ នាឡិទេ​ឬ។

[៦] (ព្រះមហិស្សាសរាជ​កុមារពោធិសត្វ ពោលថា) ពួកសប្បុរស អ្នកមាន​ចិត្តស្ងប់​រម្ងាប់ បរិបូណ៌​ដោយហិរិ និង​ឱត្តប្បៈ តាំងមាំ​ហើយក្នុង​ធម៌ស លោក​ពោលថា​មាន​ទេវធម៌​ក្នុងលោក។

[៧] (ព្រះរាជកុមារពោធិសត្វ ពោលថា) បពិត្រមហារាជ ខ្ញុំជា​បុត្ររបស់​ព្រះអង្គ បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ជាធំជាង​ពួកជន សូម​ព្រះអង្គ​ចិញ្ចឹមខ្ញុំ​ផង ព្រះសម្មតិទេព​ទ្រង់​ចិញ្ចឹម​ពួកជន​ដទៃបាន ម្តេច​ព្រះសម្មតិទេព​ក៏មិនចិញ្ចឹម​សត្វដែលជា​បុត្ររបស់​ព្រះអង្គ​ផង។

[៨] (គាមណិកុមារ ពោលថា) ការបា្រថ្នានូវផល តែងសមេ្រចព្រម ដល់ពួកជន​អ្នកមិន​រួសរាន់ អញជា​អ្នកមាន​ព្រហ្មចារ្យ​ចាស់ក្លាហើយ ម្នាលគាមណិ អ្នកចូរ​ដឹងយ៉ាង​នេះចុះ។

[៩] (ព្រះរាជាពោធិសត្វ ទ្រង់ត្រាស់ថា) សក់ទាំងឡាយ​នេះ នាំទៅនូវ​វ័យ (ស្កូវ) កើតដល់​អញហើយ ទេវទូត កើតបា្រកដ​ហើយ (នេះ) ជាសម័យ​នៃផ្នួស​របស់អញ។

[១០] (ឥសីពោធិសត្វ ពោលថា) ពួកជនដទៃ មិនរក្សា​ជនណា ម្យ៉ាងទៀត ជន​ណា​មិនរក្សា​ពួកជនដទៃ បពិត្រ​ព្រះរាជា ជននោះឯង មិនមាន​សេចក្តី​អាឡោះអាល័យ​ក្នុងកាម​ទាំងឡាយ​ទេ រមែងដេក​ជាសុខ។

និយាយអំពីបុគ្គលខ្លះប្រកាន់ហេតុមិនខុសដ៏ប្រសើរ ក្នុង​អបណ្ណកជាតក ១ វណ្ណុបថជាតក ១ សេរិវវាណិជជាតក ១ បុគ្គលមាន​បា្រជ្ញា​ជាគ្រឿង​ពិចារណា ក្នុង​ចុល្លកសេដ្ឋិជាតក ១ តណ្ឌុលនាឡិជាតក ១ បុគ្គល​មានហិរិ ក្នុងទេវធម្មជាតក ១ ព្រះរាជបុត្ត ក្នុង​កដ្ឋហារិជាតក ១ គាមណិជាតក ១ មឃទេវជាតក ១ ជនណា​មិនរក្សា​ជនដទៃ ក្នុងសុខវិហារិជាតក ១ ត្រូវជា ១០ ជាតក។

[១១] (ម្រឹគពោធិសត្វ ពោលថា) សេចក្តី​ចំរើន តែងមាន​ដល់ពួកជន​អ្នកមានសីល អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​បដិសន្ថារៈ នាងចូរមើល​ម្រឹគឈ្មោះ​លក្ខណៈ កំពុងដើរ​មក ដែលពួក​ញាតិ​ហែហម​ហើយ នាងឃើញ​ម្រឹគឈ្មោះ​កាឡៈនេះ ដែលសាបសូន្យ​ចាកពួកញាតិ (កំពុង​ដើរមក) ឬទេ។

[១២] (មេម្រឹគ ពោលថា) បុគ្គលគប្បីសេព​នូវម្រឹគឈ្មោះ​និគ្រោធៈ​តែម្យ៉ាង កុំគប្បី​សេពនូវ​ម្រឹគ​ឈ្មោះសាខៈ​ឡើយ ការស្លាប់​ក្នុង​សំណាក់នៃ​ម្រឹគឈ្មោះ​និគ្រោធៈ ជាការ​ប្រសើរ ការរស់​នៅក្នុង​សំណាក់នៃ​ម្រឹគ​ឈ្មោះសាខៈ ពុំប្រសើរ​ឡើយ។

[១៣] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) ចូរតិះដៀល​នូវបុរស​អ្នកមាន​សរមុត​ចូល​ទៅ ដែលមាន​របួសយ៉ាង​ខ្លាំង ស្រីជា​បរិណាយិកា (អ្នកត្រួតត្រា) នៅក្នុង​ជនបទ​ណា ចូរតិះដៀល​នូវជនបទ​នោះ ម្យ៉ាងទៀត សត្វទាំងឡាយ​ណា លុះអំណាច​ពួកស្រី សត្វ​ទាំងឡាយ​នោះ ក៏បណ្ឌិត​តិះដៀល​ហើយ។

[១៤] (ព្រះរាជាទ្រង់មានព្រះឱង្ការ​ថា ឆន្ទរាគ) ដោយ​អាវាសៈ​ទាំងឡាយ ឬ​ដោយការ​សិ្នទ្ធស្នាល​ទាំងឡាយ ជាសភាវៈ​លាមក​ជាង​ឆន្ទរាគ ដោយរស​ទាំងឡាយ​មិនមាន​ទេ ឧយ្យានបាល​ឈ្មោះ សញ្ជ័យ បាននាំសត្វ​ឈ្លូសដែលអាស្រ័យ​នូវព្រៃស្បាត មកកាន់​អំណាច (របស់ខ្លួន) បាន ព្រោះតែ​រសទាំងឡាយ។

[១៥] (ម្រឹគពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាលនាង​ខរាទិយា យើង​មិនអាច​ទូន្មានម្រឹគ មាន​ក្រចក ៨ មានស្នែង​វៀចគល់ និង​ស្រួចចុង​ដ៏ក្រៃលែង ជាសត្វ​កន្លងនូវ​កាលនៃ​ដម្បូន្មាន ៧ នោះបាន​ឡើយ។

[១៦] (ម្រឹគពោធិសត្វ ពោលថា) អញបានញុំាងម្រឹគ មាន​ដំណេក ៣ មានក្រចក ៨ ជាសត្វផឹកទឹក​ក្នុងពេល​អធ្រាត្រ ឲ្យរៀន​មាយា​ច្រើនហើយ ម្រឹគជា​ក្មួយ​បានដក​ដង្ហើម​ខ្ទប់នឹង​ផែនដី ដោយ​រន្ធច្រមុះម្ខាង បញ្ឆោត (ព្រានព្រៃ) ដោយ​កល់ ៦ យ៉ាង។

[១៧] (ឥសីពោធិសត្វ ពោលថា) កាលណា​ខ្យល់បក់ ទោះខាង​រនោចក្តី ខាង​ខ្នើតក្តី កាលនោះ ត្រជាក់​ទាំងឡាយ ក៏កើតអំពី​ខ្យល់ អ្នកទាំងពីរ មិនចាលចាញ់ ក្នុង​ប្រស្នានេះ​ឡើយ។

[១៨] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) បើពួកសត្វគប្បី​ដឹងយ៉ាងនេះ​ថា ការកើតនៃ​ជាតិនេះ រមែងនាំ​មកនូវ​ទុក្ខ សត្វមិន​ត្រូវសម្លាប់សត្វ ព្រោះថា បុគ្គលអ្នកសម្លាប់​សត្វ រមែង​សោយសោក។

[១៩] (រុក្ខទេវតា ពោលថា) បើអ្នកចង់រួច ត្រូវរួច​ក្នុងលោក​ខាង​នាយ ព្រោះថា អ្នករួច​ឥឡូវនេះ គង់ជាប់ (ដោយបាបកម្ម) អ្នកបា្រជ្ញ​ទាំងឡាយ មិនធ្លាប់​រួចយ៉ាង​នេះ​ឡើយ ការរួច​របស់​ជនពាល ឈ្មោះថា​ចំណង​វិញទេ។

[២០] (ស្វាពោធិសត្វ ពោលថា) យើងឃើញស្នាមជើង​ដែលមិន​ឡើង ឃើញ​តែស្នាមជើង​ដែលចុះ យើងផឹក​ទឹកដោយ​ដើមបបុស អ្នកនឹង​សម្លាប់យើង​មិនបាន​ឡើយ។

និយាយអំពីលក្ខណជាតក ១ ម្រឹគឈ្មោះ​សាខៈ (ក្នុង​និគ្រោធមិគជាតក) ១ ចូរ​តិះដៀល (ក្នុង​កណ្ឌិនជាតក) ១ មិន​លាមក​ជាង​រស​ទាំងឡាយ (ក្នុង​វាតមិគជាតក) ១ ខរាទិយជាតក ១ ម្រឹគ​បញ្ឆោត​ព្រានព្រៃ (ក្នុង​តិបល្លត្ថមិគជាតក) ១ មាលុតជាតក ១ បុគ្គល​មិនត្រូវ​សម្លាប់​សត្វដទៃ (ក្នុង​មតកភត្តជាតក) ១ ការរួច (ក្នុង​អាយាចិតភត្តជាតក) ១ នឡបានជាតក ១ ត្រូវជា ១០។

[២១] (ប្រើសពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាល​ដើមចម្បក់ អ្នក​ជម្រុះផ្លែ​មកដោយ​ហេតុ​ណា ហេតុនុ៎ះ អញជាប្រើស​បានដឹង​ហើយ អញ​នឹងទៅកាន់​ដើមចម្បក់​ឯទៀត ផ្លែរបស់​អ្នក អញមិន​ពេញចិត្តទេ។

[២២] (សុនខពោធិសត្វ ពោលថា) ពួកឆ្កែណា​កើតក្នុង​រាជត្រកូល បរិបូណ៌​ដោយ​សម្បុរ និង​កំឡាំង ចំរើនហើយ​ក្នុងរាជ​ត្រកូល ឆ្កែ​ទាំងនោះ គេមិន​សម្លាប់ទេ យើងទាំង​ឡាយ​ត្រូវគេ​សម្លាប់ នេះមិន​ឈ្មោះថា​សម្លាប់ដោយ​ត្រឹមត្រូវ​ឡើយ នេះឈ្មោះថា​សម្លាប់តែ​ឆ្កែ​ដែលមាន​កំឡាំងខ្សោយ។

[២៣] (សេះអាជានេយ្យពោធិសត្វ ពោលថា) សេះភោជាជានីយ សូម្បី​ត្រូវសរ​ទាំងឡាយ​មុតហើយ ដេកផ្អៀង គង់ប្រសើរ​ជាងសេះ​សាម័ញ្ញ នែសារថី អ្នកចូរទឹម​ខ្ញុំដោយ​គ្រឿង​ក្រឹស​ទាំងឡាយ​ចុះ។

[២៤] (សេះអាជានេយ្យពោធិសត្វ ពោលថា) សេះអាជានេយ្យ ធ្វើ​នូវសន្ទុះ​ក្នុងទីណា ក្នុងកាល​ណាម្តង‌ ៗ ឬក្នុង​ខណៈណា ក្នុង​មណ្ឌល​ចំបាំងណា ក្នុងកាល​ណាម្តង ៗ សេះ​សាម័ញ្ញទាំងឡាយ តែងសាប​សូន្យ ក្នុងកាល​នោះ ក្នុងទីនោះ។

[២៥] (អាមាត្យពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាលសារថី អ្នកចូរ​ញុំាងសេះ​ឲ្យផឹក (ទឹក) តាមកំពង់​ទឹកទាំង​ឡាយដទៃ ៗ ចុះ ឯសេះ​ឆ្អែត​ដោយ​បាយាស ដោយការស៊ី​ជ្រុលហើយ (រមែង​មិនត្រូវ​ការបរិភោគ​ទៀតទេ)។

[២៦] (អាមាត្យពោធិសត្វ ពោលថា) ដំរីដ៏ឧត្តម​ឈ្មោះ​មហិឡាមុខៈ បាន​ស្តាប់​ពាក្យរបស់​ចោរទាំងឡាយ​មុនហើយ ក៏ប្រព្រឹត្ត​តាម បានបោកសម្លាប់ (ហ្មដំរី) លុះបាន​ស្តាប់ពាក្យ​ពួកលោក​អ្នកមាន​ខ្លួន​សង្រួមល្អហើយ ក៏បានតាំង​នៅក្នុងគុណ​គ្រប់យ៉ាង។

[២៧] (អាមាត្យពោធិសត្វ ពោលថា) (ដំរី) មិនអាច​កាន់យកនូវ​ពំនូតបាយ មិនអាច​កាន់យកនូវ​ដុំបាយ មិន​អាចកាន់​យកនូវ​ស្មៅ​ទាំងឡាយ មិនអាច​ត្រដុស (សរីរៈ) ទេ ខ្ញុំសំគាល់​ថា​ដំរី​បានធ្វើ​សេចក្តី​ស្រឡាញ់​ស្មោះចំពោះឆ្កែ ព្រោះការ​ឃើញរឿយ ៗ។

[២៨] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុគ្គលគប្បីនិយាយ​ពាក្យជាទី​គាប់ចិត្ត​តែម្យ៉ាង មិន​គប្បី​និយាយ​ពាក្យមិន​ជាទីគាប់​ចិត្តក្នុង​កាលណា​ឡើយ កាល​ព្រាហ្មណ៍​និយាយ​ពាក្យ​ជា​ទីគាប់​ចិត្ត (គោនន្ទិវិសាល) បាន​ទាញភារៈ​ដ៏ធ្ងន់រួច ញុំាង​ព្រាហ្មណ៍នោះ​ឲ្យបាន​ទ្រព្យ​ផង ជាសត្វ​មានចិត្ត​រីករាយ​ដោយការ​ញុំាងព្រាហ្មណ៍​នោះឲ្យបាន​ទ្រព្យនោះ​ផង។

[២៩] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) ធុរៈធ្ងន់ ក្នុងទីណា ៗ ផ្លូវដ៏ជ្រៅ ក្នុងទីណា កាល​នោះឯង ពួកជន​នាំគ្នាទឹមគោ​ឈ្មោះ​កណ្ហៈ គោឈ្មោះ​កណ្ហៈនោះ ក៏អូស​នូវធុរៈ​ដ៏ធ្ងន់​នោះ​ទៅបាន។

[៣០] (គោពោធិសត្វ ឈ្មោះ​មហាលោហិតៈ ពោលថា) អ្នកកុំចូល​ចិត្ត (ភោជន) របស់​ជ្រូកឈ្មោះ​មុណិកៈ (ព្រោះ) ជ្រូក​មុណិកៈ​ស៊ី​ភោជន​ក្តៅក្រហាយ អ្នកចូរ​មានសេចក្តី​ខ្វល់ខ្វាយ​តិច ហើយស៊ី​តែចំបើង​ចុះ នេះជា​លក្ខណៈ​នៃអាយុ​វែង។

និយាយអំពីកុរុង្គមិគជាតក ១ កុក្កុរជាតក ១ ភោជាជានីយជាតក ១ សេះ​ដ៏ប្រសើរ (ក្នុង​អាជញ្ញជាតក) ១ សេះ​សាម័ញ្ញ និង​សេះដ៏​ប្រសើរ (ក្នុង​តិត្ថជាតក) ១ មហិឡាមុខជាតក ១ អភិណ្ហជាតក ១ បុគ្គលមិនត្រូវ​ពោលពាក្យ​មិនគាប់​ចិត្ត (ក្នុង​នន្ទិវិសាលជាតក) ១ គោកណ្ហ​អូសនូវធុរៈ (ក្នុង​កណ្ហជាតក) ១ មុណិកជាតក ១ ត្រូវជា ១០។

[៣១] (ព្រះឥន្ទពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាល​មាតលិ ពួកកូនគ្រុឌ (ទំ) នៅដើមរកា អ្នកចូរ​ចៀសវាង (កុំឲ្យពួក​វាលំបាក) ដោយមុខ​ចន្ទោលរថ​ឡើយ តាមពិត យើងស៊ូ​លះជីវិត ចំពោះ​ពួកអាសុរវិញ កុំឲ្យតែ​កូនគ្រុឌ​ទាំងនេះ មានសំបុក​ខ្ចាត់ខ្ចាយ។

[៣២] (ស្តេចហង្សមាស ពោលថា) សំឡេងយំ (របស់អ្នក) ក៏ពីរោះ ខ្នងក៏រុងរឿង ក មានសម្បុរ​ប្រហែលគ្នា​នឹងពណ៌​នៃកែវពិទូរ្យ ស្លាប​ទាំងឡាយ ប្រមាណ​មួយព្យាម អញមិន​ឲ្យកូនស្រី​ដល់អ្នក ព្រោះតែ​ការរាំឡើយ។

[៣៣] (ព្រានសត្វស្លាប ពោលថា) ពួកបក្សីស្រុះស្រួល​គ្នា នាំយកលប់​ទៅបាន តែបើពួក​បក្សីទាំងនោះ ជជែក​ទាស់គ្នា​ក្នុងកាល​ណា ពួក​បក្សីទាំងនោះ នឹង​លុះអំណាច​អញ​ក្នុងកាលនោះ​មិនខាន​ឡើយ។

[៣៤] (ត្រីឈ្មោល ពោលថា) ត្រជាក់មិន (បៀតបៀន) អញទេ ក្តៅក៏មិន (បៀតបៀន) អញដែរ ការបៀតបៀន​អញព្រោះ​លប មិនមាន​ឡើយ (អញ) ព្រួយតែ​ត្រង់ត្រីញី​សំគាល់​អញថា ត្រី​ឈ្មោលនោះ ទៅរក​ត្រីញីដទៃ ដោយ​តម្រេក។

[៣៥] (កូនចាបពោធិសត្វ ពោលថា) ស្លាបទាំងឡាយ​មាន តែហើរ​មិនរួច ជើងទាំង​ឡាយមាន តែដើរ​មិនបាន មេ និង​បា (របស់យើង) ចេញបាត់​ទៅហើយ ​នែ​ភ្លើងព្រៃ អ្នកចូរ​ថយទៅ​ចុះ។

[៣៦] (សត្វស្លាបពោធិសត្វ ពោលថា ពួកសត្វស្លាប) អាស្រ័យ​នឹងដើម​ឈើណា ដែលដុះ​លើផែនដី ដើមឈើនោះ ក៏បញ្ចេញ​ភ្លើង ម្នាលអ្នក​មានអវយវៈ (ក្បាល និង​ក) វៀច​ទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយ ចូរគប់ទិស (ទាំង៤) ចុះ ភ័យ​កើតអំពី​ដើមឈើ​ជាទីពឹង​ហើយ។

[៣៧] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) ពួកជនណា ជាអ្នក​ឈ្លាសក្នុងធម៌ ប្រព្រឹត្ត​កោតក្រែង​ចំពោះ​បុគ្គល​ដែលចំរើន​ហើយ ពួកជននោះ អ្នកផង​គប្បីសរសើរ ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន​ផង សម្បរលោក គឺសុគតិ ក៏កើត (ដល់ពួក​ជននោះ) ផង។

[៣៨] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គល​មានបា្រជ្ញា​ជាគ្រឿង​បញ្ឆោត រមែង​មិនដល់​សេចក្តីសុខ អស់កាល​ជានិច្ច ព្រោះបញ្ញា​ជាគ្រឿង​បញ្ឆោត​ឡើយ បុគ្គល​មាន​បា្រជ្ញា​ជាគ្រឿង​បញ្ឆោត (នោះ) រមែង​បាន (នូវលទ្ធផល​អាក្រក់) ដូច​សត្វកុក (បាន​នូវការ​ដាច់ក) អំពី​ក្តាម។

[៣៩] (កុដុម្ពិកពោធិសត្វ ពោលថា) យើងសំគាល់​ថា គំនរមាស និង​កម្រងមាស មាន​ក្នុងទីដែល​ខ្ញុំប្រុស​ឈ្មោះ​នន្ទកៈ ជាកូន​របស់ខ្ញុំស្រី ឈ្មោះអាមា ឈរពោល​នូវពាក្យ​អាក្រក់​នោះ។

[៤០] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) តាមពិត ខ្ញុំព្រះអង្គ ស៊ូមាន​ជើងឡើង​លើ មានក្បាល​ចុះក្រោម ហើយធ្លាក់​ទៅកាន់នរក ខ្ញុំនឹងពុំ​ធ្វើអំពើមិន​ប្រសើរទេ បើដូច្នោះ សូម​ព្រះអង្គ ទទួល​នូវចង្ហាន់​បិណ្ឌបាត​ចុះ។

និយាយអំពីមាតលី (ក្នុងកុលាវកជាតក) ១ ធីតា (ក្នុង​នច្ចជាតក) ១ ពួកបក្សី​ដ៏ប្រសើរ (ក្នុង​សម្មោទមានជាតក) ១ ត្រីឈ្មោល​ទៅដោយ​តម្រេក (ក្នុង​មច្ឆជាតក) ១ មេបា (ក្នុង​វដ្តកជាតក) ១ ដើមឈើដុះ​លើផែនដី (ក្នុង​សកុណជាតក) ១ បុគ្គល​ចំរើន (ក្នុង​តិត្តិរជាតក) ១ ក្តាមឈ្លាសវៃ​ក្នុង​ពកជាតក ១ នន្ទជាតក ១ ដុំបាយ​ដ៏ប្រសើរ ក្នុង​ខទិរង្គារជាតក ១ ត្រូវជា ១០។

[៤១] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គល​ណា កាល​លោកអ្នក​បា្រថ្នា​សេចក្តី​ចំរើន អនុគ្រោះ​ដោយ​ប្រយោជន៍ ទូន្មាន មិនធ្វើ​តាមពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ បុគ្គល​នោះ រមែង​សោកសៅ ដូចជា​មិត្តវិន្ទុកៈប្រតោងជើង​នៃមេពពែ​សោកសៅ។

[៤២] (ព្រាបពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលណា កាលលោកអ្នក​ប្រាថ្នា​សេចក្តី​ចំរើន អនុគ្រោះ​ដោយប្រយោជន៍ ទូន្មាន មិនធ្វើ​តាមពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ បុគ្គលនោះ តែង​ដេក​សោកសៅ ដូច​ក្អែកតាំងនៅ​ក្នុងកណ្តាប់ដៃ​នៃបុគ្គល​ជាសត្រូវ ព្រោះ​មិនធ្វើ​តាមពាក្យ​នៃសត្វព្រាប។

[៤៣] (ឥសីពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលណា កាលលោកអ្នក​ប្រាថ្នាសេចក្តី​ចំរើន អនុគ្រោះ​ដោយប្រយោជន៍ ទូន្មាន មិនធ្វើ​តាមពាក្យប្រៀន​ប្រដៅ បុគ្គលនោះ រមែង​ដេកស្លាប់ ដូច​ឥសីជា​បិតានៃពស់​ឈ្មោះ​វេឡុកៈ។

[៤៤] (ឈ្មួញពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលជាសត្រូវ តែប្រកបដោយ​ប្រាជ្ញា ប្រសើរ​ជាង ឯបុគ្គល​ជាមិត្ត ដែលប្រាស​ចាកប្រាជ្ញា មិន​ប្រសើរឡើយ ដូចយ៉ាង​កូនបង្កើត​ដែលល្ងង់ខ្លៅ គិតថាអញ​នឹង​សម្លាប់មូស ត្រឡប់​ជាបំបែក​ក្បាលបិតា​វិញ។

[៤៥] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលជា​សត្រូវ តែជាអ្នកបា្រជ្ញ ប្រសើរជាង ឯបុគ្គល​ពាល ជាអ្នក​ទំនុកបម្រុង ​មិនប្រសើរ​ឡើយ អ្នកចូរមើល​ទាសីឈ្មោះ​រោហិណី ជាស្រី​អាក្រក់ សម្លាប់​ម្តាយ ហើយសោកសៅ។

[៤៦] (បណិ្ឌតបុរសពោធិសត្វ ពោលថា) ការប្រព្រឹត្តិនូវ​សេចក្តី​ចំរើន របស់​អ្នកមិន​ឈ្លាសក្នុង​ហេតុចំរើន រមែង​មិននាំមក​នូវសេចក្តី​សុខ​ទេ បុគ្គលឥត​ប្រាជ្ញា តែងធ្វើ​ប្រយោជន៍​ឲ្យសាបសូន្យ ដូចស្វារក្សាសួន (បានធ្វើ​ប្រយោជន៍​ឲ្យវិនាស)។

[៤៧] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) ការប្រព្រឹត្តិនូវ​សេចក្តី​ចំរើន​របស់អ្នក​មិនឈ្លាស​ក្នុងហេតុ​ចំរើន រមែងមិន​នាំមកនូវ​សេចក្តីសុខ​ទេ បុគ្គលឥត​ប្រាជ្ញា តែងធ្វើ​ប្រយោជន៍​ឲ្យសាបសូន្យ ដូចកោណ្ឌញ្ញៈ​បានញុំាង​សុរាឲ្យ​វិនាស។

[៤៨] (កូនសិស្សពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលណា ប្រាថ្នាសេចក្តី​ចំរើន​ដោយ​ខុស​ឧបាយ បុគ្គលនោះ រមែង​លំបាក ដូចពួក​ចោរនៅ​ក្នុងដែន​ចេតៈ បាន​សម្លាប់នូវ​វេទព្វព្រាហ្មណ៍ ចោរទាំង​អស់នោះ ក៏ដល់នូវ​សេចក្តី​វិនាស។

[៤៩] (បណ្ឌិតបុរសពោធិសត្វ ពោលថា) ប្រយោជន៍​រមែងកន្លង​បង់នូវ​មនុស្សល្ងង់ ដែល​រាប់អាន​នក្ខត្តឫក្ស (ព្រោះ) សេចក្តី​ចំរើន​នៃ​ប្រយោជន៍ ឈ្មោះថា​នក្ខត្តឫក្ស ឯផ្កាយ​ទាំងឡាយ នឹងធ្វើអ្វី​បាន។

[៥០] (ព្រះរាជាពោធិសត្វ ពោលថា) ការបូជា អញបាន​បួងសួង​ហើយ​ដោយសារ​មនុស្ស​អាប់ឥត​ប្រាជ្ញា​រាប់ពាន់​នាក់ ឥឡូវនេះ អញនឹង​បូជា (ព្រោះ) ជនមិន​ប្រកប​ដោយធម៌​ច្រើននាក់។

ឧទ្ទាននៃអត្ថកាមវគ្គនោះគឺ

និយាយអំពីមិត្តវិន្ទុកៈ (ក្នុង​លោសកជាតក) ១ កបោតកជាតក ១ វេឡុកជាតក ១ បុគ្គល​ល្ងង់ខ្លៅ (ក្នុង​មកសជាតក) ១ រោហិណីជាតក ១ ស្វា (ក្នុង​អារាមទូសកជាតក) ១ វារុណិទូសកជាតក ១ ចោរនៅក្នុងដែនចេតៈ (ក្នុង​វេទព្វជាតក) ១ ផ្កាយ (ក្នុង​នក្ខត្តជាតក) ១ ការបូជា (ក្នុង​ទុម្មេធជាតក) ១ ត្រូវជា ១០។

[៥១] (ព្រះរាជាសីលវៈពោធិសត្វ ពោលថា) បុរស​ជាបណ្ឌិត គប្បី​ប៉ុនប៉ង​ឲ្យមុតមាំ មិន​គប្បីនឿយ​ណាយឡើយ យើង​ឃើញខ្លួន​យើងស្រាប់​ហើយ យើងបា្រថ្នា​យ៉ាងណា បាន​យ៉ាងនោះ។

[៥២] (ព្រះបាទជនកពោធិសត្វ ពោលថា) បុរសជា​បណ្ឌិត ត្រូវតែ​ប្រឹងប្រែង មិនត្រូវ​នឿយណាយ​ឡើយ យើងឃើញ​ខ្លួនយើង​ដែល​ឡើងអំពី​ទឹក កាន់​គោកស្រាប់​ហើយ។

[៥៣] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) ភាជន៍សុរា​នៅពេញ​ដដែល តែ​សំដីចេញ​ទៅដោយ​ឡែក យើងដឹងបាន​ដោយហេតុ (នេះ) សុរានេះ​មិនមែន​ស្រួលទេ។

[៥៤] (ឈ្មួញរទេះពោធិសត្វ ពោលថា) ឈើនេះ មិនមែនលំបាក​ឡើង ទាំងមិន​ឋិតនៅ​ឆ្ងាយអំពី​ស្រុក ខ្ញុំដឹងបាន​ដោយហេតុ (នេះ) ឈើនេះ មិនមែនមាន​ផ្លែស្រួលទេ។

[៥៥] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុរសណា មានចិត្ត​មិនរួញរា ចំរើនកុសលធម៌ ដើម្បីដល់​នូវ​ព្រះនិព្វាន ជាទីក្សេម​ចាកយោគៈ ដោយចិត្ត​មិនរួញរា បុរសនោះ គប្បីដល់​នូវធម៌ជា​គ្រឿងអស់​ទៅ​នៃសំយោជនៈ​ទាំងពួង តាម​លំដាប់។

[៥៦] (ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុរសណា មានចិត្ត​រីករាយ ចំរើន​កុសលធម៌ ដើម្បីដល់​នូវព្រះនិព្វាន ជាទីក្សេម​ចាកយោគៈ ដោយចិត្ត​ដែលរីករាយ បុរសនោះ គប្បីដល់នូវ​ធម៌ជាគ្រឿង​អស់ទៅ​នៃ​សំយោជនៈ​ទាំងពួង តាម​លំដាប់។

[៥៧] (ក្រពើ ពោលថា) បពិត្រវានរិន្ទ បុគ្គលណា មានធម៌ ៤ ដូចអ្នក គឺសេចក្តី​ទៀងទាត់ ១ ធម៌ គឺប្រាជា្ញ​ជាគ្រឿង​ពិចារណា ១ ព្យាយាម​មិនដាច់ ១ ការលះ ១ បុគ្គល​នោះ រមែង​កន្លងបង់​នូវសត្រូវ​បាន។

[៥៨] (អារក្សទឹក ពោលថា) បពិត្រវានរិន្ទ បុគ្គល​ណា មានធម៌ ៣ ដូចអ្នក គឺសេចក្ដី​សង្វាត ១ សេចក្ដី​ក្លៀវក្លា ១ បញ្ញា ១ បុគ្គល​នោះ រមែង​កន្លងបង់​នូវ​សត្រូវ​បាន។

[៥៩] (អ្នកវាយស្គរពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលគប្បី​វាយ (ស្គរ) ចុះ ប៉ុនែ្តកុំវាយ​ឲ្យជ្រុល ព្រោះការ​វាយស្គរ​ជ្រុល ជាការ​អាក្រក់ កហាបណៈមួយរយ ដែលបាន​ហើយ​ដោយការ​វាយស្គរ (កូនវាឲ្យ) វិនាសហើយ ដោយការ​វាយស្គរ​ជ្រុល។

[៦០] (អ្នកផ្លុំស័ង្ខពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលគប្បីផ្លុំ (ស័ង្ខ) ចុះ ប៉ុនែ្តកុំ​គប្បីផ្លុំ​ឲ្យជ្រុល ព្រោះការ​ផ្លុំជ្រុល ជាការ​អាក្រក់ ភោគៈ​ទាំងឡាយ ដែលបាន​ហើយ​ដោយការផ្លុំ បិតា​ផ្លុំបំផ្លាញភោគៈ​ទាំងនោះ។

និយាយអំពីអ្នកប្រាជ្ញប្រាថ្នាយ៉ាងណា ប្រយោជន៍​ក៏កើត​យ៉ាងនោះ (ក្នុង​មហាសីលវជាតក) ១ ការឡើង​អំពីទឹក​មកកាន់​គោក (ក្នុង​ចូឡជនកជាតក) ១ សុរា (ក្នុង​បុណ្ណបាតិជាតក) ១ ឈើ​មានផ្លែ​មិនស្រួល (ក្នុង​ផលជាតក) ១ បុរស​មានចិត្ត​មិនរួញរា (ក្នុង​បញ្ចាវុធជាតក) ១ បុរស​មានចិត្ត​រីករាយ (ក្នុង​កញ្ចនក្ខន្ធជាតក) ១ ធម៌ ៤ (ក្នុង​វានរិន្ទជាតក) ១ ធម៌ ៣ (ក្នុង​តយោធម្មជាតក) ១ ការបាន​កហាបណៈ​មួយរយ (ក្នុង​ភេរិវាទជាតក) ១ ផ្លុំស័ង្ខ​បានភោគៈ (ក្នុង​សង្ខធមនជាតក) ១ ត្រូវជា ១០។

[៦១] (មាណព ពោលថា) ធម្មតាពួកស្រ្តី​ក្នុងលោក តែងមាន​សេចក្តី​បា្រថ្នា (ចំពោះ​បុរសដែល​មានចិត្ត​ជាប់ចំពាក់​នឹងខ្លួន) វេលា (ឬកម្រិត) របស់​ស្រ្តីទាំងនោះ មិនមាន​ឡើយ (ស្ត្រីទាំងនោះ) ត្រេកត្រអាល​ផង រលោរលាំ​ផង ដូចភ្លើង​ដែលឆេះ​វត្ថុគ្រប់​យ៉ាង (មិនរើសមុខ) ខ្ញុំនឹង​លះបង់ស្រ្តី​ទាំងនោះ ហើយបួស ចំរើន​នូវវិវេកធម៌។

[៦២] (ព្រះរាជាពោធិសត្វ ទ្រង់ត្រាស់ថា) ព្រាហ្មណ៍ បានរុំមុខ​របស់ខ្លួន ហើយ​ដេញ​ពិណដោយ​ហេតុណា (មិនដឹង​ហេតុនោះទេ) ប្រពន្ធ​ដែលខ្លួន​ចិញ្ចឹម​តាំងពីនៅ​ជាអណ្ឌៈ (កូននៅ​ក្នុងគភ៌) អ្នកណា​គប្បី​ទុកចិត្ត​ចំពោះប្រពន្ធ​ទាំងនោះ ដោយ​ដាច់ខាត​បាន។

[៦៣] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) (ធម្មតាស្រ្តី) ច្រើនខឹង មិនដឹង​ឧបការៈ​ដែលគេ​ធ្វើដល់​ខ្លួន ជាអ្នក​ញុះញង់ បំបែក​បំបាក់មិត្ត ម្នាលភិក្ខុ អ្នកចូរប្រព្រឹត្ត​ព្រហ្មចរិយៈ​ចុះ អ្នកនោះ​នឹងមិន​វិនាស​សេចក្តី​សុខ។

[៦៤] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) អ្នកកុំត្រេកអរ (ថាស្ត្រីនេះ) បា្រថ្នា​អញ កុំសោកសៅ (ថាស្ត្រីនេះ) មិន​ប្រាថ្នាអញ ភាពរបស់​ស្រ្តីទាំងឡាយ ដឹងបាន​ដោយក្រ ដូច​ជាដំណើរ​ទៅនៃត្រី​ក្នុងទឹក។

[៦៥] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) ទនេ្លក្តី ផ្លូវក្តី តៀមស្រា​ក្តី សាលា​សំណាក់ក្តី អណ្តូង​ទឹកក្តី (ជារបស់​សាធារណៈ) យ៉ាងណា ធម្មតាស្រ្តី​ទាំងឡាយ​ក្នុងលោក ក៏យ៉ាង​នោះដែរ បណ្ឌិតទាំងឡាយ មិនខឹងនឹង​ស្ត្រីទាំងនោះ​ទេ។

[៦៦] (ឥសីពោធិសត្វ ពោលថា) មុនអំពីពេល​ដែលមិនទាន់​បាន​នូវនាង​មុទុលក្ខណា សេចក្តី​ប្រាថ្នាមាន​តែមួយ កាលណា​អាត្មា​ភាពបាននាង​មុទុលក្ខណា ជាស្ត្រី​មានភ្នែកល្អ​ហើយ សេចក្តី​ប្រាថ្នារឹត​តែញុំាង​សេចក្តី​ប្រាថ្នា (ផ្សេងៗ) ឲ្យកើត​ឡើង​ទៀត។

[៦៧] (ស្រ្តីម្នាក់ ពោលថា) បពិត្រព្រះសម្មតិទេព កូនរបស់​ខ្ញុំព្រះអង្គ (ដូចជា​អន្លក់​ដែលដក់) ក្នុងថ្នក់ (បាន​ដោយងាយ) ស្ត្រីដែល​ដើរទៅ​តាមផ្លូវ រកប្តី (បានដោយ​ងាយ) ឯខ្ញុំព្រះអង្គ​មិនឃើញ​ប្រទេស គឺផ្ទៃ​នៃមាតា​នោះ ដែលខ្ញុំ​ព្រះអង្គ​គួរនាំយក​បងប្អូន​ប្រុសបង្កើត​មកបាន។

[៦៨] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) ចិត្តតាំងនៅស៊ប់ ឬក៏ចិត្ត​ជ្រះថ្លា ក្នុង​បុគ្គលណា ដែល​ខ្លួនមិនធ្លាប់​ឃើញហើយ ជនតែង​ស្និទ្ធស្នាល​ចំពោះ​បុគ្គលនោះ ដោយពិត។

[៦៩] (ពស់ ពោលថា) អញនឹងស្រូប​យកពិសណា​វិញ ដែលអញ​បាន​ខ្ជាក់ចោល​ហើយ ព្រោះហេតុ​នៃជីវិត ចូរតិះដៀល​នូវពិសដែល​អញខ្ជាក់​ចោលហើយ​នោះចុះ អញស្លាប់ ប្រសើរជាង​រស់នៅ។

[៧០] (កុទ្ទាលកបណ្ឌិតពោធិសត្វ ពោលថា) សេចក្តី​ឈ្នះណា ត្រឡប់​ចាញ់​វិញបាន សេចក្តី​ឈ្នះនោះ មិនឈ្មោះថា ឈ្នះប្រពៃទេ សេចក្តី​ឈ្នះណា មិន​ត្រឡប់ចាញ់​វិញបាន សេចក្តី​ឈ្នះនោះ ទើបឈ្មោះថា ឈ្នះប្រពៃ​មែនពិត។

និយាយអំពីភ្លើងឆេះវត្ថុគ្រប់យ៉ាង (ក្នុងអសាតមន្តជាតក) ១ ពិណ​ដ៏ប្រសើរ (ក្នុង​អណ្ឌភូតជាតក) ១ ស្ត្រីជាអ្នក​ញុះញង់ និង​បំបែកបំបាក់​មិត្រ (ក្នុង​តក្កជាតក) ១ ការ​ត្រេកអរ (ក្នុង​ទុរាជានជាតក) ១ ស្ទឹង (ក្នុង​អនភិរតិជាតក) ១ នាង​មុទុលក្ខណា (ក្នុង​មុទុលក្ខណជាតក) ១ បងប្អូន (ក្នុង​ឧច្ឆង្គជាតក) ១ ចិត្ត (ក្នុង​សាកេតជាតក) ១ ពិស (ក្នុង​វិសវន្តជាតក) ១ សេចក្តី​ឈ្នះប្រពៃ (ក្នុង​កុទ្ទាលជាតក) ១ ត្រូវជា ១០។

[៧១] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) អំពើ​ទាំងឡាយ ដែលគេ​ត្រូវធ្វើក្នុង​កាលមុន នរៈណា បា្រថ្នាធ្វើ​ខាងក្រោយ​វិញ នរៈនោះ រមែងក្តៅ​ក្រហាយ​រឿយៗ ក្នុងកាល​ជាខាង​ក្រោយ ដូចជា​មាណព ដែលកាច់​ឧសឈើថ្លាន់។

[៧២] (រុក្ខទេវតា ពោលថា) ប្រសិនបើគេឲ្យ​ផែនដីទាំងមូល​ដល់បុរស​អកតញ្ញូ ជាអ្នកឃើញ​ទោសជានិច្ច ក៏មិន​គប្បីញុំាង​បុរស​អកតញ្ញូ​នោះ​ឲ្យត្រេកអរ​បានឡើយ។

[៧៣] (តាបសពោធិសត្វ ពោលថា) បានឮថា នរៈពួកខ្លះ ក្នុង​លោកនេះ បាននិយាយ​ពិតយ៉ាង​នេះថា ឧសដែល​គេស្រង់ឡើង​អំពីទឹក ប្រសើរជាង នរៈ​ពួកខ្លះ​ដែលគេ​ស្រង់ឡើង (អំពីទឹក) មិនប្រសើរ​ឡើយ។

[៧៤] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) មានពួកញាតិ​ច្រើននាក់ ប្រពៃ សូម្បី​ពួកឈើ ដែលដុះ​ក្នុងព្រៃច្រើន​ដើម ក៏ប្រពៃ​ដែរ ឯខ្យល់ រមែងរំលំ​នូវឈើជា​ធំក្នុងព្រៃ បរិបូណ៌​ដោយមែក និង​ប្រគាប ដែលតាំង​នៅតែឯង។

[៧៥] (ត្រីពោធិសត្វ ពោលថា) បពិត្រមេឃ សូមអ្នក​ញុំាងផ្គរឲ្យ​លាន់ឡើង សូមបំផ្លាញ​កំណប់​របស់ក្អែក​ឲ្យវិនាស សូមធ្វើ​ទុក្ខក្អែក​ឲ្យ​សោកសៅ សូមញុំាង​ខ្ញុំ (និង​ពួកញាតិខ្ញុំ) ឲ្យរួចចាក​សេចក្តីសោក។

[៧៦] (តាបសពោធិសត្វ ពោលថា) យើងជាអ្នក​មិនមាន​សេចក្តី​រង្កៀស​ក្នុងស្រុក យើងជា​អ្នកមិនមាន​ភ័យ​ក្នុងព្រៃ បានឡើងកាន់​ផ្លូវត្រង់ ដោយមេត្តា និងករុណា​ហើយ។

[៧៧] (ព្រះរាជា ទ្រង់ត្រាស់ថា មហាសុបិន ១៦ គឺ) គោឡើងក​ទាំងឡាយ ១ ឈើ​ទាំងឡាយ ១ មេគោ​ទាំងឡាយ ១ គោឈោ្មល​ទាំងឡាយ ១ សេះ ១ ភាជន៍ (មាស) ១ មេចចក ១ ក្អម ១ ស្រះបោក្ខរណី ១ បាយឆៅ ១ ខ្លឹមចន្ទន៏ ១ ផែ្លឃោ្លក​ទាំងឡាយ​លិច ១ ថ្មទាំងឡាយ​អណែ្ដត ១ មេកង្កែប​ទាំងឡាយ​ខាំពស់វែក​ទាំងឡាយ ១ រាជហង្សមាស​ទាំងឡាយ​ចោមរោម​កែ្អក ១ ខា្លដំបង​ទាំងឡាយ (រត់ទៅ) ព្រោះភ្ញាក់​ផើ្អល ដោយ​សេចកី្ដ​ខា្លចអំពី​ពពែទាំង​ឡាយ ១ បរិយាយ​ចំឡែក​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ន័យទាំងឡាយ​មានក្នុង​សុបិន​ទាំងនេះ។

[៧៨] (ជាងកោរកាត់ពោធិសត្វ ពោលថា) ជនទាំងពីរនាក់​ខ្ចក ជនទាំង​ពីរនាក់​ក្ងែង ជនទាំងពីរនាក់​មានភែ្នក​ស្រលៀង ពកកើត (លើក្បាល) របស់ជន​ទាំងពីរនាក់ ខ្ញុំព្រះអង្គ​មិនសា្គល់ (អ្នកណា) ជា​ឥលិ្លសសេដ្ឋីទេ។

[៧៩] (ពាណិជពោធិសត្វ ពោលថា) កាលណា (ពួកចោរ) ប្លន់​សម្លាប់​គោ​ទាំងឡាយ ដុតផ្ទះ​ទាំងឡាយ និង​នាំជនយក​ទៅហើយ ក្នុងកាលនោះ កូនរបស់​ស្ត្រីដែល​មានកូន​ស្លាប់ហើយ (គឺ​ចៅហ្វាយស្រុក​ឥតមាន​សេចក្តី​អៀនខ្មាស) វាយស្គរ​ឲ្យមាន​សំឡេងខ្លាំង ដើរមក។

[៨០] (ចូឡធនុគ្គហបណ្ឌិតពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាល​ភីមសេន ក្នុង​កាលមុន ឯងបាន​អួតហើយ ក្នុងកាល​ក្រោយ ស្រាប់តែ​គ្រឿង​សំអុយ​សម្រាប់​ហូរចេញ (អាចម៍) របស់ឯង ហូរចេញមក ហេតុ​ទាំងពីរ​មិនសមគ្នា គឺការ​និយាយ​អំពីចំបាំង និង​ការចង្អៀត​ចង្អល់​ចិត្តរបស់​ឯងនេះ។

និយាយអំពីវរុណជាតក ១ អកតញ្ញូ (ក្នុង​សីលវនាគជាតក) ១ ពាក្យ​ពិតដ៏ប្រសើរ (ក្នុង​សច្ចង្កិរជាតក) ១ ឈើម្ចាស់ព្រៃ (ក្នុង​រុក្ខធម្មជាតក) ១ ការធ្វើឲ្យផ្គរ​ឲ្យលាន់ (ក្នុង​មច្ឆជាតក) ១ ករុណា (ក្នុង​អសង្កិយជាតក) ១ ថ្មអណ្តែត (ក្នុង​មហាសុបិនជាតក) ១ ឥល្លិសសេដ្ឋី (ក្នុង​ឥល្លិសជាតក) ១ ស្គរ (ក្នុង​ខរស្សរជាតក) ១ គ្រឿង​សំអុយ​សម្រាប់​ហូរចេញ (ក្នុង​ភីមសេនជាតក) ១ ត្រូវជា ១០។

[៨១] (ពួកតាបស ពោលថា) ពួកយើងបាន​ផឹកសុរា បានរាំ បានច្រៀង បាន​យំហើយ ពួកយើង មិនមែន​ជាពានរ ព្រោះតែ​ផឹកសុរា ដែលធ្វើឲ្យ​ខូចសញ្ញា ទើបឃើញ (អាក្រក់ជាល្អ)។

[៨២] (ទេវរាជពោធិសត្វ ពោលថា) អ្នកនោះ កន្លងនូវ​បា្រសាទកែវ​ផ្លេកផង បា្រសាទ​បា្រក់ផង បា្រសាទ​កែវមណី​ផង ជាអ្នកត្រូវ​ថ្ម (គឺចក្រ​មានមុខ​មុតដូច​កាំបិតកោរ) គ្របសង្កត់​ហើយ អ្នកកាល​រស់នៅ មិន​រួចអំពី​ចក្រនោះ​ទេ។

[៨៣] (មហាយសសេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលដែលជា​មិត្តបាន ដោយ (ហេតុត្រឹមតែ​ដើរជាមួយគា្ន) ប្រាំពីរជំហាន បុគ្គលជា​សម្លាញ់​បាន ដោយ (ហេតុត្រឹម​តែដើរ​ជាមួយគ្នា) ដប់ពីរជំហាន បុគ្គលដែល​ជាញាតិបាន ដោយ (ការនៅ​ជាមួយគ្នា) មួយខែ ឬកន្លះខែ បុគ្គលដែល​ទុកសើ្មនឹងខ្លួន ព្រោះនៅលើស​អំពីកាល​នោះ​ទៅទៀត ខ្ញុំនោះនឹង​លះបង់​នូវសំឡាញ់​ឈ្មោះ​កាឡកណ្ណី ដែល​ធ្លាប់ស្និទ្ធស្នាល​អស់កាលយូរ ព្រោះហេតុ​នៃសេចក្តី​សុខរបស់​ខ្លួន​ដូចម្ដេចបាន។

[៨៤] (សេដ្ឋីពោធិសត្វជាបិតា ពោលថា) បុគ្គលគប្បី​បា្រថ្នា​លាភដ៏​ឧត្តម គឺការ​មិនមាន​រោគ ១ សីល (គឺមារយាទ) ១ ការយល់ឃើញ​តាមបណ្ឌិត​អ្នកដឹង ១ ការ​ឧស្សាហ៍​ស្តាប់ ១ ការអនុវត្តន៍នូវសុចរិតធម៌ ១ ការមិន​រួញរា​នៃចិត្ត ១ ធម៌ទាំង ៦ នេះ ជាទា្វរ ទាំងជា​ប្រធាន​នៃសេចកី្ដ​ចំរើន។

[៨៥] (ព្រះសាស្ដា ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុគ្គលណា មិនយល់ទោស​ក្នុងអនាគត ហើយ​សេពកាម​ទាំងឡាយ (កាម​ទាំងនោះ) តែង​សមា្លប់បុគ្គល​នោះ ក្នុងទីបំផុត​នៃផល ដូច​បុគ្គល​ស៊ីផែ្លឈើ​កិម្បក្កៈ (ឈើពុល)។

[៨៦] (ព្រាហ្មណ៍បុរោហិតពោធិសត្វ ពោលថា) បានឮថា សីលជា​គុណជាត​ល្អ សីលជា​គុណជាត​ដ៏លើសលុប​ក្នុងលោក សូម​ព្រះអង្គទតចុះ ពស់មានពិស​ដ៏ពន្លឹក មិន​បៀតបៀន​គេ ឈោ្មះថាជា​សត្វមាន​សីល។

[៨៧] [៨៧] (ព្រះសាស្ដា ទ្រង់ត្រាស់ថា) មង្គលទាំងឡាយក្ដី ឧត្បាតទាំងឡាយក្ដី សុបិនទាំងឡាយក្តី លក្ខណៈទាំងឡាយក្ដី ដែលបុគ្គលណា បានផ្ដាច់បង់ហើយ បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាអ្នកកន្លងផុតនូវទោសនៃមង្គល (ភា្ញក់ផ្អើល) ជាអ្នកគ្របសង្កត់នូវយុគក្កិលេស ¹⁾ និងយោគក្កិលេស ²⁾ រមែងមិនមកកើតទៀត។

[៨៨] (ព្រះសាស្តា ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុគ្គលគប្បី​បញ្ចេញ​វាចាល្អ​តែម្យ៉ាង មិន​គប្បី​បញ្ចេញ​វាចា​អាក្រក់​ឡើយ ការបញ្ចេញ​វាចាល្អ ជាការ​ប្រពៃ ព្រោះ​បុគ្គល​បញ្ចេញ​វាចា​អាក្រក់ រមែងក្ដៅ​ក្រហាយ។

[៨៩] (ឈ្មួញពោធិសត្វ ពោលថា) បានឮថា វាចារបស់​អ្នកដែល​ពោលទន់ភ្លន់ ជាវាចា​ពីរោះ អ្នកបាន​ជាប់ក្នុង​វត្ថុត្រឹម​តែស្មៅ ត្រង់នាំឆ្តោរមាស ១០០ យកទៅ មិន​ជាប់​សោះ។

[៩០] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលណា មិនដឹង​នូវអំពើល្អ ដែលគេ​ធ្វើហើយ នូវ​ប្រយោជន៍​ដែលគេធ្វើ​ហើយ ក្នុងកាល​មុនទេ បុគ្គលនោះ កាលបើ​កិច្ចកើត​ព្រមហើយ ក្នុងកាល​ខាងក្រោយ រមែងមិន​បាននូវ​បុគ្គល​អ្នកធ្វើ (ឧបការគុណ​មុននោះ​ជាគ្នា) ឡើយ។

យើងបានផឹកសុរា (ក្នុង​សុរាបានជាតក) ១ ប្រាសាទ​កែវមណី (ក្នុង​មិត្តវិន្ទជាតក) ១ ៧ជំហាន (ក្នុង​កាឡកណ្ណិជាតក) ១ ធម៌ ៦ (ក្នុង​អត្ថស្សទ្វារជាតក) ១ ទោស​ក្នុង​អនាគត (ក្នុង​កិម្បកជាតក) ១ ពស់មានសីល (ក្នុង​សីលវីមំសជាតក) ១ ការប្រកាន់​មង្គល (ក្នុង​មង្គលជាតក) ១ វាចាលាមក (ក្នុង​សារម្ភជាតក) ១ ឆ្តោរមាស ១០០ (ក្នុង​កុហកជាតក) ១ ប្រយោជន៍ ដែលគេ​ធ្វើតប​វិញ (ក្នុង​អកតញ្ញូជាតក) ១ ត្រូវជា ១០។

[៩១] (អ្នកលេងស្កាពោធិសត្វ ពោលថា) បុរសកាល​លេបនូវ​កូនសា្ក​ប្រឡាក់​ដោយ​ថ្នាំពិស មានតេជះ​ដ៏ខាំ្លង ក៏មិន​ដឹងខ្លួន ម្នាលអ្នក​ចង្រៃ អ្នកចូរ​លេប​ទៅ នែអ្នក​លេងអាក្រក់ អ្នកចូរ​លេបទៅ ពិសដ៏ផ្សាក្ដៅ នឹងមាន​ដល់អ្នក ក្នុងកាល​ជាខាង​ក្រោយ។

[៩២] (ព្រះរាជា ទ្រង់ត្រាស់ថា) ក្នុងកាលសង្គ្រាម​កើតឡើង ពួកជន​រមែង​ប្រាថ្នានូវ​បុរស​អ្នកក្លៀវក្លា ក្នុងពួក​អ្នក​ប្រឹក្សា​ការ គេប្រាថ្នា​នូវបុរស​អ្នកមាន​វាចា​មិន​រោយរាយ ក្នុងកាល​មានបាយ​ទឹកឆ្ងាញ់ គេ​ប្រាថ្នានូវ​បុរសជា​ទីស្រឡាញ់ ក្នុង​កាលអាថ៌ (កំបាំង) កើតឡើង គេប្រាថ្នានូវ​បណ្ឌិត។

[៩៣] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលមិន​គប្បីស្និទ្ធស្នាល​ក្នុងបុគ្គល​ដែល​មិនធ្លាប់​ស្និទ្ធស្នាល មិនគប្បី​ស្និទ្ធស្នាល​ក្នុងបុគ្គល សូម្បី​ធ្លាប់ស្និទ្ធស្នាល​ហើយ ភ័យ​រមែងទៅ​តាមបុគ្គល​នោះ ព្រោះសេចក្ដី​ស្និទ្ធស្នាល ដូចជា​ភ័យដែលជាប់​តាមនូវ​សត្វសីហៈ ព្រោះមេម្រឹគ។

[៩៤] (អាជីវកពោធិសត្វ ពោលថា) អាត្មាអញ ក្ដៅណាស់ហើយ ត្រជាក់​ណាស់​ហើយ នៅតែម្នាក់​ឯង ក្នុង​ព្រៃគួរខ្លាច ជាមនុស្ស​អាក្រាត ទាំងមិន​អាំងភ្លើង ជាអ្នក​ខ្វល់ខ្វាយ​ក្នុងការ​ស្វែងរក (នូវ​ព្រហ្មចរិយធម៌) ប្រតិបត្តិ ដើម្បីមោនៈ។

[៩៥] (ព្រះពោធិសត្វ ពោលថា) សង្ខារទាំងឡាយ​មិនទៀងទេ មានការ​កើតឡើង និង​សូន្យ​ទៅជាធម្មតា (ព្រោះ) កើតឡើងហើយ តែងរលត់​ទៅវិញ ការ​រម្ងាប់​សង្ខារ​ទាំងនោះ​បាន ទើបនាំ​មកនូវ​សេចក្ដីសុខ។

[៩៦] (ព្រះសាស្ដា ទ្រង់ត្រាស់ថា) បុគ្គលគប្បីនាំទៅ​នូវភាជន៍ប្រេង ដែលពេញ​ត្រឹម​កណ្ដាប់មាត់ មិនឲ្យ​ស្រក់ទៅបាន យ៉ាងណាមិញ (ព្រះយោគាវចរ) កាល​ប្រាថ្នានូវ​ទិសដែល​ខ្លួនមិនធ្លាប់​ទៅ គឺព្រះនិព្វាន គប្បីរក្សា​នូវចិត្ត​របស់ខ្លួន (ដោយសតិ) យ៉ាងនោះ​ដែរ។

[៩៧] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) មាណពឈ្មោះ​បាបកៈ បានឃើញ​បុរសរស់ ហើយស្លាប់ផង ឃើញ​ទាសីឈ្មោះ​នាង​រក្សាទ្រព្យ ហើយ​ខ្សត់​ទ្រព្យផង ឃើញ​បុរសអ្នក​ដើរផ្លូវ ហើយវង្វេង​ក្នុងព្រៃផង មកវិញ​ហើយ។

[៩៨] (បិតារបស់អតិបណ្ឌិតពាណិជ ពោលថា) បុគ្គលដែល​ឈ្មោះថា​បណ្ឌិត ជាអ្នក​ប្រពៃពិត​ ឯបុគ្គល​ឈ្មោះថា​អតិបណ្ឌិត មិនប្រពៃ​ទេ អាត្មាអញ ត្រូវភ្លើងរោល ព្រោះ​តែកូន​ឈ្មោះ​អតិបណ្ឌិត។

[៩៩] (មហាព្រហ្មពោធិសត្វ ពោលថា) ជនទាំងឡាយ​មកប្រជុំគ្នា​ហើយ សូម្បីជាង​ពាន់នាក់ ជនទាំងនោះ​ឥតប្រាជា្ញ គប្បីកន្ទក់​កន្ទេញអស់ ១០០ ឆ្នាំ បុរសណា ប្រកប​ដោយ​ប្រាជ្ញា បានដឹងច្បាស់​នូវអត្ថនៃ​ភាសិត បុរសនោះ នៅតែម្នាក់ឯង ប្រសើរជាង។

[១០០] (ព្រះសាស្ដា ទ្រង់ត្រាស់ថា) របស់មិនឆ្ងាញ់ រមែងគ្របសង្កត់​នូវ​បុគ្គល​ប្រមាទ ដោយសភាព​នៃរបស់ឆ្ងាញ់ របស់មិន​គួរស្រឡាញ់ រមែងគ្រប​សង្កត់​នូវ​បុគ្គល​ប្រមាទ ដោយ​សភាពនៃ​របស់គួរ​ស្រឡាញ់ សេចក្ដីទុក្ខ រមែងគ្រប​សង្កត់នូវ​បុគ្គលប្រមាទ ដោយ​សភាពនៃ​សេចក្ដីសុខ។

និយាយអំពីការលេបកូនស្កា (ក្នុង​លិត្តជាតក) ១ បុរស​មានវាចាមិន​រោយរាយ (ក្នុង​មហាសារជាតក) ១ មេម្រឹគ (ក្នុង​វិស្សាសភោជនជាតក) ១ ប្រតិបត្តិ​ដើម្បីមោនៈ (ក្នុង​លោមហំសជាតក) ១ សង្ខារ​មិនទៀង (ក្នុង​មហាសុទស្សនជាតក) ១ ភាជន៍ប្រេង (ក្នុង​តេលបត្តជាតក) ១ ទាសីឈ្មោះ​នាងរក្សាទ្រព្យ (ក្នុង​នាមសិទ្ធិជាតក) ១ អតិបណ្ឌិតពាណិជ (ក្នុង​កូដវាណិជជាតក) ១ ជនជាង​ពាន់នាក់ (ក្នុង​បរោសហស្សជាតក) ១ របស់​មិនឆ្ងាញ់ (ក្នុង​អសាតរូបជាតក) ១ ត្រូវជា ១០។

[១០១] ជនទាំងឡាយមកប្រជុំគ្នាហើយ សូម្បីជាងរយនាក់ ជនទាំង​នោះ​ឥតបា្រជ្ញា គប្បី​ពិចារណា (នូវអត្ថ​នៃភាសិត) អស់ ១០០ ឆ្នាំ បុរសណា ប្រកប​ដោយ​បា្រជ្ញា ដឹងច្បាស់​នូវអត្ថនៃ​ភាសិត បុរសនោះ នៅតែម្នាក់​ឯងប្រសើរវិញ។

[១០២] (កូនស្រីរបស់ឧបាសក ពោលថា) បុគ្គលណា គប្បីជាទីពឹង​របស់ខ្ញុំ ដែល​មានទុក្ខ​ពាល់ត្រូវហើយ បុគ្គលនោះ​ឈ្មោះថា​ជាបិតា​របស់ខ្ញុំ នឹងធ្វើនូវ​ការប្រទូស្ត​ក្នុងព្រៃ ខ្ញុំនោះ​កន្ទក់កន្ទេញ ក្នុង​កណ្ដាលព្រៃ ដើម្បី​បុគ្គលដូចម្ដេច បុគ្គលណា ជាអ្នករក្សា បុគ្គល​នោះ​នឹងធ្វើនូវ​កម្មដ៏ខ្លាំងក្លា (មេថុន)។

[១០៣] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលមានពៀរ អាស្រ័យ​នៅក្នុង​ទីណា អ្នកបា្រជ្ញ​មិនគប្បីនៅ​ក្នុងទីនោះ បុគ្គលនៅ​ក្នុងសំណាក់​នៃ​បុគ្គលមាន​ពៀរអស់​មួយរាត្រី ឬពីរ​រាត្រី ក៏នាំមក​នូវសេចក្ដីទុក្ខ។

[១០៤] (ទេវបុត្រពោធិសត្វ ពោលថា) អ្នក (ចេញ) អំពីវិមានិកប្រេត ៤ បាន​វិមានិកប្រេត ៨ (ចេញ) អំពី​វិមានិកប្រេត ៨ បាន​វិមានិកប្រេត ១៦ (ចេញ) អំពី​វិមានិកប្រេត ១៦ បាន​វិមានិកប្រេត ៣២ (ក៏នៅតែ​មិនស្កប់ស្កល់) ចក្រ​ក៏វិលលើ​ក្បាលនៃ​បុរស កាលប្រាថ្នា ក្នុងទីនោះ ៗ ទើបមកដល់​កង់ចក្រ កង់ចក្រ រមែងវិល​លើក្បាល​បុគ្គល​ដែល​មានសេចក្ដី​ប្រាថ្នា​គ្របសង្កត់។

[១០៥] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) ឈើគ្រាំគ្រា ដែលខ្យល់​កាច់​បំបាក់​បានក្នុង​ព្រៃនោះ មានច្រើន ម្នាលដំរី ប្រសិន​បើអ្នកខ្លាច​ឈើនោះ អ្នកមុខជា​នឹងស្គម​មិនខាន។

[១០៦] (កូនតាបសពោធិសត្វ ពោលថា) មេចោរដុតចំអិន ល្មោភស៊ី ដូចជា​ភាជន៍​ដងនូវ​ទឹក រមែងសូម​នូវប្រេងផង នូវ​អំបិលផង នឹងខ្ញុំដែល​ធ្លាប់រស់នៅ​ជាសុខ ដោយ​សំដីហាក់​ដូចជាប្រពន្ធ។

[១០៧] (អាមាត្យពោធិសត្វ ពោលថា) ធម្មតា សិល្បសាស្រ្ត​យ៉ាងណា​ក៏ដោយ សុទ្ធតែ​សំរេច​ប្រយោជន៍ សូមព្រះអង្គ​ទត ស្រុកសួយ​ទាំង ៤ ទិស ដែល​បុរសខ្វិន​បានហើយ ដោយការផ្ទាត់ (អាចម៍ពពែ) នៃបុរសខ្វិន។

[១០៨] (អាមាត្យពោធិសត្វ ពោលថា) ជនគប្បីសិក្សា​នូវកិច្ចដែល​ត្រូវ​សិក្សា ពួកជន រមែងមាន​សេចក្ដី​ពេញចិត្ត​ក្នុងកិច្ចនោះ ចំណែក​ស្រីអ្នក​ស្រុកពាហិយៈ បាន​ញ៉ាំងព្រះរាជា​ឲ្យត្រេកអរ ដោយការ​ខ្មាសអៀន (របស់ខ្លួន)។

[១០៩] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) បុរសស៊ីយ៉ាងណា ទេវតារបស់​បុរសនោះ ក៏ស៊ី​យ៉ាងនោះ​ដែរ អ្នកចូរនាំ​យកនូវនំ​កុណ្ឌកនុ៎ះមក អ្នកកុំញ៉ាំង​នំកុណ្ឌក ជាចំណែក​របស់ខ្ញុំ​ឲ្យវិនាសទៅ។

[១១០] គ្រឿងអប់ទាំងពួងគ្មានទេ សុទ្ធតែផ្កាប្រយង្គុទេតើ បក់ផ្សាយទៅ (នោះ) ឯស្ត្រីអ្នកលេង រមែងពោល​ពាក្យមិនពិត ស្ត្រីចាស់​ទើបបាន​ពោលពាក្យ​ពិត។

និយាយអំពីបុគ្គលជាងមួយរយ ១ បុគ្គលជាទីពឹង ១ បុគ្គលមាន​ពៀរ ១ ចក្រវិល ១ ដំរីប្រសើរ ១ រស់នៅជាសុខ ១ សិល្បៈ ១ ស្រីអ្នកស្រុកពាហិយៈ ១ នំកុណ្ឌក ១ ស្រីចាស់ ១ ត្រូវជា ១០។

[១១១] បពិត្រព្រះរាជាដ៏ប្រសើរ ព្រះអង្គរីករាយ រមែងសំគាល់ថា បិតា​ប្រសើរ​ជាងកូន​យ៉ាងនេះ បើដូច្នោះ មានតែ​សត្វលា​របស់ព្រះអង្គ​នេះ ប្រសើរ​ជាង​សេះអស្សតរ ព្រោះ​សត្វលា​ជាបា​នៃ​សេះអស្សតរ។

[១១២] (បពិត្រអ្នកម្ចាស់) រានផ្សារដែលគេលក់សដូវ និងម្ជូរ និងដើម​រលួស​មានស្លឹក​ពីរជាន់ មាននៅក្នុង​ទិសាភាគ​ណា ខ្ញុំកាន់​បបរ​ដោយដៃណា ខ្ញុំម្ចាស់​ប្រាប់ផ្លូវ​ដោយដៃនោះ ខ្ញុំមិនបាន​កាន់បបរ​ដោយដៃណា ខ្ញុំមិនប្រាប់​ផ្លូវដោយដៃ​នោះទេ ទិសាភាគ​នុ៎ះឯង​ហើយ ជាផ្លូវនៃ​យាវមជ្ឈគ្រាម អ្នកចូរដឹង​ផ្លូវដ៏កំបាំង​នុ៎ះចុះ។

[១១៣] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាលព្រាហ្មណ៍ អ្នកជឿពាក្យ​ចចក​ដែលផឹក​សុរា​ដូចម្ដេចបាន (សូម្បី​សម្បក) ខ្យងចំនួន​មួយរយ មិនមានទេ ​តើ​កហាបណៈ ពីររយ នឹងមាន​មកអំពី​ទីណា។

[១១៤] (ព្រះសាស្ដា ត្រាស់ថា) ត្រីឈ្មោះពហុចិន្តី និងអប្បចិន្តី ³⁾ ទាំងពីរ បានជាប់នៅក្នុងសំណាញ់ ត្រីឈ្មោះមិតចិន្តី បានដោះឲ្យរួចខ្លួន ត្រីទាំងពីរ បានជួបគ្នាក្នុងទឹកនោះ។

[១១៥] (បក្សីជាធំពោធិសត្វ ពោលថា) មេបក្សីណា ប្រៀនប្រដៅ​នូវ​បក្សីដទៃ តែជាអ្នក​ប្រព្រឹត្តលោភ​ដោយខ្លួនឯង មេបក្សីនោះ​ដេកបាក់ស្លាប ដូចជាសត្វសាលិកា ដែល​កង់កិន​ហើយ។

[១១៦] (កូនសិស្សពោធិសត្វ ពោលថា) បពិត្រលោកអាចារ្យ អំពើ​ដែល​ធ្វើជ្រុល​នេះ មិនគាប់ចិត្តខ្ញុំទេ លោកលោតបាន​តែផ្លែលំពែង ទី៤ ហើយត្រូវ​លំពែងទី ៥ មុតហើយ។

[១១៧] (តាបសពោធិសត្វ ពោលថា) វាចាដែលខ្ពស់ហួស ខ្លាំងហួស ពោល​ហួសកាល​វេលា រមែងសម្លាប់​បុគ្គលពាល អ្នកឥតបញ្ញា ដូចជាវាចា​ដែលសម្លាប់​នូវ​សត្វទទា​ដែលរងាវ​ហួស។

[១១៨] (ចាបពោធិសត្វ ពោលថា) បុរសកាលមិនបាន​រិះគិត រមែង​មិនបាន​សម្រេច​នូវគុណវិសេស​ឡើយ អ្នកចូរឃើញ​ផលនៃ​ឧបាយដែល​ខ្ញុំគិតហើយ ព្រោះខ្ញុំ រួចអំពី​សេចក្តីស្លាប់​នឹងចំណង។

[១១៩] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) មាន់នេះ ចំរើន​នៅក្នុង​សំណាក់​នៃបុគ្គល​មិនមែនជា​មាតាបិតា កាលនៅក្នុង​ត្រកូលនៃ​បុគ្គល​មិនមែន​ជាអាចារ្យ រមែង​មិនដឹងច្បាស់​នូវកាល​គួររងាវ ឬកាលមិនគួរ​រងាវ។

[១២០] (បុរោហិតពោធិសត្វ ពោលថា) ជនពាលទាំងឡាយ ពោលក្នុង​ទីណា ពួកជន​ដែលមិន​ទាន់ជាប់ រមែងជាប់នៅ​ក្នុងទីនោះ អ្នក​ប្រាជ្ញទាំងឡាយ ពោល​ក្នុងទីណា ពួកជន​សូម្បីជាប់​ហើយ រមែងរួច​ក្នុងទីនោះ។

និយាយអំពីគទ្រភបញ្ហា ១ សដូវ ១ រយកហាបណៈ ១ ត្រីឈ្មោះ​ពហុចិន្តិ ១ មេបក្សី ១ អំពើដែល​ធ្វើជ្រុល ១ ហួសវេលា ១ គុណវិសេស ១ មាន់គ្មានអាចារ្យ ១ អ្នកប្រាជ្ញ​ពោល ១ ត្រូវជា ១០។

[១២១] (រុក្ខទេវតា ពោលថា) ជនស្មើគ្នាក្តី ទាំងជនប្រសើរ​ជាងក្តី គប្បី​ធ្វើ (នូវ​មិត្តធម៌) សូម្បីជនម្នាក់​ជាអ្នក​ថោកទាប ក៏គប្បីធ្វើ (នូវ​មិត្តធម៌​ដែរ) ព្រោះមិត្ត​ទាំងនោះ គប្បីធ្វើនូវ​ប្រយោជន៍​ដ៏ឧត្តម​ក្នុងកាលដែល​មានសេចក្តី​វិនាស ដូចជា​ខ្ញុំជាទេវតា ឈ្មោះ​កុសនាឡិ និង​ទេវតា​ឈ្មោះរុចា ធ្វើនូវ​ប្រយោជន៍​ដ៏ឧត្តម (ក្នុង​កាលដែល​មានសេចក្តី​វិនាស)។

[១២២] (ទ្រម័កដំរី ពោលថា) បុគ្គលឥតប្រាជ្ញា បានយស​បរិវារហើយ តែង​ប្រព្រឹត្ត​នូវកម្ម​មិនជា​ប្រយោជន៍​ដល់ខ្លួន ទំាង​ប្រតិបត្តិ ដើម្បី​បៀតបៀន​ដល់ខ្លួន​ឯងផង ដល់ជន​ទំាងឡាយ​ដទៃផង។

[១២៣] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលពាល រមែង​ពោលនូវ​វាចា​ដែលមិនទួទៅ​ក្នុងវត្ថុ​ទំាងពួង ក្នុងទីទំាង​ពួង មាណពនេះ មិនស្គាល់​ទឹកដោះជូរ មិនស្គាល់​ចន្ទោលនង្គ័ល​ឡើយ ទើបសំគាល់​នូវ​ទឹកដោះជូរ និង​ទឹកដោះស្រស់ ថាជា​ចន្ទោល​នៃនង្គ័ល​ទៅវិញ។

[១២៤] (តាបសពោធិសត្វ ពោលថា) បុរសជាបណ្ឌិត គប្បីប្រឹងប្រែង មិនគប្បី​ធុញទ្រាន់​ឡើយ អ្នកចូរឃើញ​ផលនៃសេចក្ដី​ព្យាយាម​ដ៏ជាក់ស្ដែង (ព្រោះ) ផ្លែស្វាយ​ទំាងឡាយ​ជាដើម ដែលពួក​ឥសីបរិភោគ​ហើយ។

[១២៥] (ធីតានៃសេដ្ឋី ពោលថា) ទាសៈឈ្មោះ​កដាហកៈ​នោះ ទៅកាន់​ជនបទដទៃ ពោល​អួតនូវ​ពាក្យច្រើន សេដ្ឋីជាម្ចាស់​មកតាម (ម្ដងទៀត) គប្បីប្រទូស្ត​មិនខាន ម្នាល​កដាហកៈ អ្នកចូរបរិភោគ​នូវភោគៈ​ទាំងឡាយ​ទៅ។

[១២៦] (ព្រះរាជាពោធិសត្វ ពោលថា) ការកណ្ដាស់នោះ របស់បុគ្គល​ខ្លះល្អ ការកណ្ដាស់​នោះ របស់បុគ្គល​ខ្លះអាក្រក់ ហេតុនោះ ការ​កណ្ដាស់ មិនមែនល្អ​ទំាងអស់ មិនមែន​អាក្រក់​ទំាងអស់ទេ។

[១២៧] (កូនសេក ពោលថា) នោះជាប្រទេស នោះជា​ទីកន្លែង (គឺផ្ទៃ​នៃទាសី) សូម្បីខ្ញុំ​ជាសត្វគោចរ​ក្នុងព្រៃ (គង់ដឹង​ដំណើរនុ៎ះ ម្ចាស់ទាំងឡាយ​របស់អ្នក) រកឃើញ​ហើយ ចាប់អ្នកមិនខាន ម្នាល​កលណ្ឌុកៈ អ្នកចូរផឹក​នូវទឹកដោះ។

[១២៨] (កណ្ដុរពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលអ្នកបិទបាំង​ទោសណា ធ្វើនូវ​ធម៌ឲ្យជា​ទង់ជ័យ ញ៉ាំងសត្វ​ទាំងឡាយ​ឲ្យទុកចិត្ត ហើយ​ប្រព្រឹត្តនូវ​អំពើអាក្រក់ វត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះថា​ពិឡារវត្ត (វត្តឆ្មា)។

[១២៩] (កណ្ដុរពោធិសត្វ ពោលថា) កំប៉ោយនេះ មិនមែនមាន ព្រោះ​ហេតុនៃ​បុណ្យទេ កំប៉ោយនេះ​មាន ព្រោះហេតុ​តែគ្រឿង​បរិភោគ ការរាប់​ដោយ​កន្ទុយ រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ នែ​អគ្គិកៈ ការនៅរួមគ្នា ​គួរដល់អ្នក​ហើយ។

[១៣០] (ព្រាហ្មណ៍ជាប្ដី ពោលថា) នាងចូរបរិភោគ​ឲ្យដូចជា​សំដី ចូរលេប (ថ្នាំ) ឲ្យដូចជា​បាយ​ដែលនាងស៊ី​ហើយ ម្នាលព្រាហ្មណី​ជាកោសិយគោត្រ (ព្រោះ) វាចា និង​ភត្ត​ដែលនាង​បរិភោគ​ហើយ​ទាំងពីរ (នេះ) មិនស្មើ​គ្នាទេ។

និយាយអំពីកុសនាឡិជាតក ១ យស ១ ទឹកដោះជូរ ១ ស្វាយ ១ ទាសៈ​ឈ្មោះ​កដាហកៈ ជាគំរប់ប្រាំ ១ ទឹកដោះស្រស់ ១ វិឡារវត្ត ១ ចចកមានកំប៉ោយ ១ កណ្ដាស់អាក្រក់ ១ ព្រាហ្មណី​ជាកោសិយគោត្រ ១ ត្រូវជា ១០។

[១៣១] (សេដ្ឋីពោធិសត្វ ពោលថា) ការរាប់អាន​ទាំងឡាយ របស់ជន​ពាល រមែង​ទៅជា​ទោស ព្រោះតែ​មិនទទួល​នូវវត្តុ តាមមាន​តាមបាន ព្រោះហេតុ​នោះ បានជា​យើងខ្ញុំ​នាំយក​សំដីស្រូវ​កន្លះ មានៈ (៤ នាឡិ) មក កុំឲ្យការ​មេត្រីរាប់អាន​របស់យើង បែក​បាក់ទៅ​ឡើយ សូមឲ្យការ​មេត្រីរាប់​អាននេះ នៅទៀងទាត់។

[១៣២] (ព្រះរាជាពោធិសត្វ ពោលថា) យើងមិនបាន​លុះក្នុងអំណាច​នៃពួក​យក្ខិនីឡើយ ព្រោះមាន​សេចក្ដី​ព្យាយាមដ៏មាំ ក្នុងឧបាយ គ្រឿង​ណែនាំ​របស់​ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ ជាអ្នក​ឈ្លាសផង ព្រោះភាព​ជាអ្នកគ្រប​សង្កត់​សេចក្ដីខ្លាច និង​សេចក្ដី​តក់ស្លុត​ផង សុវត្ថិភាព​ចាកភ័យ​ដ៏ធំនោះ មានដល់ខ្ញុំ។

[១៣៣] (ស្ដេចបក្សីពោធិសត្វ ពោលថា) សេចក្ដីក្សេមក្សាន្ត មាន​នៅ​លើ​ខ្នង​ទឹកណា លើខ្នង​ទឹកនោះ មានសត្រូវ​កើតហើយ ព្រោះភ្លើង​ឆេះត្រង់ពាក់​កណ្ដាល​នៃទឹក ទីអាស្រ័យ​នៅ (នៃពួកយើង) លើដើមឈើ (ដែលដុះ) លើផែនដីធំ ក្នុងថ្ងៃ​នេះគ្មានទេ អ្នក​ទាំងឡាយ ចូរទៅកាន់​ទិសឯទៀត​ទៅ ថ្ងៃនេះ​ភ័យកើត​ឡើង​ដល់យើង​ទាំងឡាយ អំពី​ឈើជា​ទីពឹង​ហើយ។

[១៣៤] (មហាព្រហ្មពោធិសត្វ ពោលថា) ពួកសត្វណា មានសញ្ញា ពួកសត្វនោះ ក៏ទុគ៌ត (មិនបាន​សមាបត្តិ) ពួកសត្វណា មិនមាន​សញ្ញា ពួកសត្វនោះ​ក៏ទុគ៌ត អ្នកចូរវៀរ​នូវសត្វ​ទាំងពីរ​ពួកនោះចេញ សុខដែលកើត​អំពី​សមាបត្តិ​នោះ ឈ្មោះថា មិនមាន​ទីទួល គឺ​កិលេស​ឡើយ។

[១៣៥] (មហាព្រហ្មពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលណា ក្នុងលោកនេះ បាន​នូវ​កសិណ មានពន្លឺ​ដូចព្រះចន្ទ (ឱទាតកសិណ) មានពន្លឺ​ដូចព្រះអាទិត្យ (បីតកសិណ) ដោយ​បញ្ញា បុគ្គលនោះ រមែងទៅ​កើតក្នុង​អាភស្សរព្រហ្មលោក ដោយឈាន​មិនមាន​វិតក្កៈ (ទុតិយជ្ឈាន)។

[១៣៦] (ព្រះសាស្ដា ត្រាស់ថា) ទ្រព្យណា ដែលបុគ្គល​បានមកហើយ បុគ្គល​គប្បីត្រេកអរ​ដោយទ្រព្យនោះ ព្រោះថា​សេចក្តី​ល្មោភហួស ជារបស់​លាមក (ដូចនាង​ព្រាហ្មណី) ក៏សាបសូន្យ ចាកមាស ព្រោះចាប់​ស្ដេចហង្ស។

[១៣៧] (ព្រះសាស្ដា ត្រាស់ថា) ឆ្មា ១ បានកណ្ដុរ​ក្នុងទីណា ឆ្មាជា​គំរប់​ពីរ គំរប់បី គំរប់បួន រមែងកើត​ក្នុងទីនោះ ឆ្មាទាំងនោះ (ប្រហារ) នូវរន្ធនេះ ហើយដល់​នូវសេចក្ដី​ស្លាប់។

[១៣៨] (ទន្សងពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាលតាបស​ឥតបញ្ញា ប្រយោជន៍​អ្វីដោយ​ជដា​របស់អ្នក ប្រយោជន៍​អ្វីដោយស្បែក​ខ្លាឃ្មុំរបស់អ្នក ព្រោះគ្រឿង​សាំញាំដោយ (រាគាទិក្កិលេស) មាន​ខាងក្នុង​របស់អ្នក អ្នកខំ​ដុះខាត់​តែខាងក្រៅទេ។

[១៣៩] (រុក្ខទេវតាពោធិសត្វ ពោលថា) ភ្នែកទាំងឡាយ​បែកធ្លាយហើយ សំពត់​បាត់ហើយ ការឈ្លោះ ក៏មានក្នុងផ្ទះ​នៃស្រ្តីជាសំឡាញ់ ការងារ​ទាំងឡាយ​ខូចទាំង​សងខាង គឺក្នុង​ទឹកផង លើគោកផង។

[១៤០] (ក្អែកពោធិសត្វ ពោលថា) ក្អែកទាំងឡាយ ជាសត្វមាន​ហឫទ័យ​ភ្ញាក់ផ្អើល​ជានិច្ច ជាសត្វ​បៀតបៀន​មនុស្ស​លោកទាំងពួង ព្រោះហេតុនោះ បានជា​ខ្លាញ់រាវ​នៃពួកក្អែក ជាញាតិ​របស់យើង​ទាំងនោះ មិនចេះ​មានឡើយ។

និយាយអំពីវត្ថុតាមមាន​តាមបាន ១ យក្ខិនី ១ ទីក្សេម ១ អាភស្សរមហាព្រហ្ម​ដូចក្នុង​បរោសតបញ្ហា ១ អាភស្សរមហាព្រហ្ម ១ ទៀត ហង្សឧត្តមប្រសើរ ១ ឆ្មា ១ ជដា ១ ព្រានបាត់​សំពត់ ១ ក្អែក ១ ត្រូវជា ១០។

[១៤១] (ស្ដេចទន្សងពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលអ្នកសេពគប់​នូវជនបាប រមែង​មិនដល់​នូវសេចក្ដី​សុខពិតទេ ដូចជា​ត្រកូល​ទន្សង មិនបាន​សេចក្ដីសុខ ព្រោះត្រគួត រមែង​ញុំាងខ្លួន​ឲ្យដល់​នូវសេចក្ដី​វិនាស។

[១៤២] (សេ្តចចចកពោធិសត្វ ពោលថា) អ្នកដេកធ្វើពុតជាស្លាប់ ដោយហេតុណា ហេតុរបស់​អ្នកនុ៎ះ ដឹងបាន​ដោយក្រ តែដំបង​មិនរបូត​អំពីដៃ​របស់អ្នក កំពុង​ចាប់កាន់​នោះ។

[១៤៣] (កេសរសីហពោធិសត្វ ពោលថា) ខួរក្បាលរបស់អ្នកធ្លាយ​ចេញផង រលាក្បាល​របស់អ្នក​បែកធ្លាយផង ឆ្អឹងជំនីរ​ទាំងអស់​របស់អ្នក ដំរីបំបាក់​ហើយផង ក្នុងថ្ងៃ​នេះ អ្នកនៅ​រុងរឿង​អ្វីទៀត។

[១៤៤] (តាបសពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាលភ្លើង ជាអសប្បុរស យើង​នឹង​បូជាអ្នក​ដោយ​កន្ទុយណា កន្ទុយប៉ុណ្ណេះ​ច្រើនហើយ ក្នុងថ្ងៃនេះ សាច់មិនមាន​ដល់អ្នក​ដ៏គួរ​ដល់​សាច់ទេ អ្នកដ៏ចំរើន ចូរ​ទទួលយក​តែកន្ទុយចុះ។

[១៤៥] (សេកពោធិសត្វ ពោលថា) ម្នាលរាធៈ អ្នករមែង​មិនដឹងច្បាស់​ថា ពួកមនុស្ស​ប៉ុណ្ណេះ ក្នុងពេលពាក់​កណ្ដាល​អធ្រាត្រ​មិនទាន់​មកដល់ ពោល​ចរចា​នូវពាក្យ​មិនប្រាកដ​នឹងនាង​ព្រាហ្មណី ជាកោសិយគោត្រ​អ្នកមិនមាន​តម្រេក (នឹងស្វាមីខ្លួន)។

[១៤៦] (ពួកក្អែក ពោលថា) អើ ចង្កាយើងក៏រោយ ទាំងមាត់ក៏ស្ងួត​ក្រៀមក្រោះ យើង​មិនអាច​បាចទឹក ក្នុងសមុទ្រ​ឲ្យរីងបានទេ ព្រោះមហាសមុទ្រ​នៅតែពេញ​ដដែល។

[១៤៧] (មនុស្សទុគ៌ត ពោលថា) ក្អែកចោះអញ ដោយហេតុណា ហេតុនេះ មិនជា​ទុក្ខទេ សេចក្ដី​ទុក្ខនោះ ក៏មិនមាន​ដល់យើង​ឡើយ ទុក្ខមាន​ដល់យើងនោះ ត្រង់​ភរិយាឈ្មោះ​សាមា មិនស្លៀក​សណ្ដប់សំពត់ ដែល​ជ្រលក់ដោយ​ទឹក​ដកគាំ ដើរមើល​មហោស្រព ក្នុង​ខែកត្តិក។

[១៤៨] (ចចកពោធិសត្វ ពោលថា) យើង​នឹងមិនចូលកាន់​ពោះដំរី​ទៀត យើងនឹង​មិនចូល​កាន់ពោះ​ដំរីទៀត យើងនឹង​មិនចូលកាន់​ពោះដំរី​ញយ ៗ ទេ ព្រោះយើង​ត្រូវភ័យ​គម្រាម​ហើយ ដូច្នោះ។

[១៤៩] (ឥសីពោធិសត្វ ពោលថា) ឈើនេះ ទើបតែនឹងមាន​ស្លឹកតែមួយ ៗ ដុះអំពី​ផែនដី មិនទាន់​ដល់ ៤ធ្នាប់ មានផ្លែ​ដូចជា​ថ្នាំពិសទៅ​ហើយ ចំណង់ឈើ​នេះធំឡើង នឹង​ដូចម្ដេច​ទៅទៀត។

[១៥០] (អាចារ្យទិសាបាមោក្ខពោធិសត្វ ពោលថា) បុគ្គលណា លើកដំកើង​នូវជន ជា​អសប្បុរស​ផង ចូលទៅ​សេពគប់​នូវជន​ជា​អសប្បុរស​ផង ជនជា​អសប្បុរស​នោះ រមែង​ធ្វើនូវ​បុគ្គល​នោះឯង ឲ្យទៅជា​អាហារ ដូចខ្លា​និង​សញ្ជីវមាណព។

និយាយអំពីបុគ្គលដល់នូវសេចក្តីសុខ ១ ដំបងប្រសើរ ១ ខួរក្បាល ១ កន្ទុយ ១ សេកឈ្មោះ​រាធៈ ដ៏ប្រសើរ ជាគំរប់ប្រាំ ១ សមុទ្ទ ១ មហោស្រព​ខែកត្តិក ១ ពោះដំរី ១ ឈើដុះ ៤ ធ្នាប់ ១ ខ្លាដ៏ប្រសើរ ១ ត្រូវជា ១០។

ឧទ្ទាននៃវគ្គមានក្នុងឯកនិបាតនោះគឺ

អបណ្ណកវគ្គ ១ សីលវគ្គ ១ កុរុង្គវគ្គ ១ កុលាវកវគ្គ ១ អត្ថកាមវគ្គ ជាគំរប់ប្រាំ ១ អសឹសវគ្គ ១ ឥត្ថីវគ្គ ១ វរុណវគ្គ ១ អបាយិម្ហវគ្គ ១ លិត្តវគ្គ ១ ត្រូវជា ១០ បរោសតវគ្គ ១ ហំសិវគ្គ ១ កុសនាឡិវគ្គ ១ អសម្បទានវគ្គ ១ កកណ្តកវគ្គ ១ ក្នុង​ឯកនិបាតប្រដាប់ (ដោយ​វគ្គដូច្នេះឯង)។